Сұрақтар мен жауаптар

Білікті инвестор-тек білікті инвесторларға арналған қаржы құралдары мен қызметтердің түрлеріне қатысты бағалы қағаздар нарығында операцияларды жүзеге асыруға қабілетті деп танылған жеке немесе заңды тұлға.

Ұйымдастырылмаған нарық-бұл нарықтың барлық қатысушылары үшін бірыңғай ережелерді сақтамай, бағалы қағаздардың айналымы; бұл сауда-саттық ережелері, бағалы қағаздарға, қатысушыларға қойылатын талаптар және т.б. белгіленбеген нарық, сауда сатушы мен сатып алушының жеке байланысында ерікті түрде жүзеге асырылады. Жасалған мәмілелер туралы ақпаратты тарату жүйесі жоқ.

Сауда орнына байланысты бағалы қағаздар нарығының түрлері:

• биржалық;
• биржадан тыс.

Биржадан тыс нарық-қор биржаларында баға белгілеуге жол берілмеген бағалы қағаздар айналымы саласы. Биржадан тыс нарық өз акцияларын қандай да бір биржада тіркеу (листингтен өту) және ондағы сауда-саттыққа жіберу үшін жеткілікті акциялары немесе кірістері жоқ акционерлік қоғамдардың бағалы қағаздарын айналдырумен айналысады. Ол ұйымдасқан және ұйымдастырылмаған болуы мүмкін. Ұйымдастырылған биржадан тыс нарықты қор дүкендері, банк бөлімшелері, сондай-ақ Биржаның мүшелері болуы немесе болмауы мүмкін дилерлер, инвестициялық компаниялар, инвестициялық қорлар, банк бөлімшелері және т. б. құрайды.

Бұл қағида мәмілелер жасалған кезде мәмілеге қатысушылар арасында ақша қаражаттарының да, бағалы қағаздардың да ауысуы бір мезгілде жүретіндігін білдіреді.

Инвестор брокерлік шоттардың кез-келген санын (әр брокерден бір) ашуға және осы шоттар шеңберінде сауда жасауға құқылы және мүмкіндігі бар.

Бағалы қағаздарға салынған инвестициялардың ең аз мөлшерін анықтау үшін брокердің тарифтеріне және онымен байланысты шығындарға назар аудару ұсынылады. Тарифтер неғұрлым жоғары болса, қаржы құралдарын сатып алу шығындарын ақтау үшін инвестиция мөлшері соғұрлым жоғары болуы керек.  

Акция-бұл белгілі бір компанияның (акционерлік қоғамның) капиталындағы үлесіне кімнің (акционердің) иелік ету құқығын бекітетін бағалы қағаз. Айта кету керек, бір ғана акцияны сатып алу компания саясатына толық қатысуға құқық береді.

Мысалы, акционерлердің жыл сайынғы жиналыстарында бір акция бір дауысқа теңестіріледі, ал қор нарығында қанша акция еркін айналымда болатынына байланысты әрбір жеке акцияның салмағы артады. Айналымдағы акциялар неғұрлым аз болса, олардың бағасы соғұрлым жоғары болады және сәйкесінше компанияның үлесі айтарлықтай болады. Акцияларды сатып алушылар автоматты түрде акционерлер тізіліміне немесе компанияның капиталына қатысатын барлық тұлғалардың тізіміне енгізіледі, бұл оларға стратегиялық шешімдер қабылдау кезінде дауыс беруге қатысу құқығын береді.
 

Инвестор келесі тәуекелдерді ескеруі керек:

• Эмитенттің дефолтқа немесе таратылуына байланысты несиелік тәуекел;
• бағалы қағаздар құнының өзгеруіне байланысты нарықтық тәуекел нарықтық жағдайға байланысты.

• Акциялардың бағасы көтерілуі де, төмендеуі де мүмкін-бағаға компанияның қаржылық нәтижелері мен инвесторлардың үміттері, саланың жағдайы және экономикалық циклдар әсер етуі мүмкін.
• бұрынғы кірістер болашақ кірістерге кепілдік бермейді.
• акцияларға салынған инвестициялардың кірістілігіне кепілдік жоқ.
   

Акцияның шығарылған кездегі құны, ол бойынша олар тиісті реттеуші органдарда тіркелген.

Бағалы қағаздармен корпоративтік әрекеттер-бұл бағалы қағаз иесінің оған бекітілген құқықтарды жүзеге асыруына байланысты әрекеттер:

• бағалы қағаздарды айырбастау: бағалы қағаздарды ұсақтау және шоғырландыру;
• бағалы қағаздарды өтеу;
• бағалы қағаздар бойынша кірістерді төлеу.